قال رسول الله صلي الله عليه و سلم:«من كان له سعة و لم يضحّ فلا يقربن مصلانا» رواه احمد، و ابن ابي شيبه، و الحاكم و قال صحيح الاسناد.
پيامبر اكرم صلی الله علیه و سلم فرموده اند: كسي كه مال داشته و قرباني برايش واجب شود اما قرباني نكند به مصلّي ما نزديك نشود. و در حديثي ديگر میفرمایند: خيار امتي يضحون و شرار امتي لايضحون. يعني بهترين امت من كساني هستند كه قرباني ميكنند و بدترين امت من كساني هستند كه قرباني نميكنند. و در حديثي ديگر فرموده اند: ألا اِن الاضحية من الاعمال المنجية، تنجي صاحبها من شر الدنيا و الاخرة. يعني آگاه باشید که قرباني كردن از اعمال نجات دهنده است، صاحبش را از شر دنيا و آخرت نجات ميدهد.

احكام قرباني:

قرباني در اصطلاح و عرف بر ذبح كردن حيواني بخاطر تقرب الي الله باشد اطلاق ميشود. قرباني يكي از شعائر اسلام و عبادتي مهم است كه از زمان حضرت آدم عليه السلام شروع شده است و بعد از حضرت آدم، هر قوم و ملتي داراي يك نوع قرباني بوده اند، حتي حضرت ابراهيم فرزند خويش را جهت قرباني به خدمت خداوند عرضه داشت و رسول اكرم نيز مأمور به ذبح كردن شدند. خداوند متعال او را در سوره كوثر خطاب قرار داده ميفرمايد: فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَ انْحَرْ یعنی پس، نماز بخوان براي پروردگارت و ذبح كن. مراد از نماز، نماز عيد است و مراد از ذبح قرباني است. رسول اكرم صلي الله عليه و سلم مدت «10» سال در مدينه مقيم شدند در تمام اين ده سال قرباني میكردند. قرباني كردن ثواب بسياري دارد. پيغمبر اكرم صلي الله عليه و سلم فرموده اند: در روزهاي قرباني بعد از انجام عبادات فريضه، هيچ عبادتي اين قدر مقبول و پسنديده در درگاه الهي نيست و پيش از رسيدن قطرات خون قرباني به زمين، مقبول درگاه پروردگار ميگردد، لذا با شور شوق و با دل پر وسعت قرباني كنيد. و نيز رسول اكرم صلّي الله عليه و سلّم فرموده اند: به اندازه موهاي مذبوحه قرباني ثواب داده ميشود. پس اين سنت ابراهيمي و شرع محمدي را با شوق زياد و اخلاص دل بايد اداء كرد. چون در جايي كه به دستور خداوند متعال باشد به خاطر رضاي او نه تنها مال بلكه جان خود را قرباني كنيم.

دعاي هنگام ذبح قرباني:

شخصي كه طريقه ذبح كردن قرباني را ميداند بهتر آن است كه خودش ذبح كند و اگر نميدانست كسي را دستور دهد و خود او نيز حاضر باشد. در وقت ذبح قرباني پيشاني آن را به طرف قبله نموده و «بسم الله الرحمن الرحيم » گفته و ذبح نمايد و بعد از ذبح قرباني اين دعا را بخواند: «الّلهُمَّ تَقَبَّلْهُ مِنِّيْ كَما تَقَبَّلْتَ مِنْ حَبِيْبِكَ مُحَمَّد صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ وَ مِنْ خَلِيْلِكَ اِبْراهِيْمَ عَلَيْهِ السَّلام» يا ميتواند اين دعا را بخواند: «اللّهُمَّ هذا مِنْكَ وَ لَكَ اَنَّ صَلاتِيْ وَ نُسُكِيْ وَ مَحْيايَ وَ مَماتِيْ للهِ رَبِّ العالَمِيْنَ، اللّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنْ فَلانِ ابنِ فَلان…»

درباره فضيلت قرباني كردن:

از حضرت علي كرّم الله وجهه چنين روايت شده است: كسي كه براي خريد قرباني از منزل خارج شود براي هر قدم او «10» حسنه نوشته و از او «10» سيئه (بدي) محو شده و براي او «10» درجه زياد ميشود و هر وقتي كه با فروشنده قرباني، صحبت میکند كلام او مثل تسبيح محسوب میشود و زماني كه پول قرباني را میدهد برابر هر درهم آن خداوند «700» حسنه به وي عطاء مینماید و زمانيكه حيوان را به قصد ذبح كردن در زمين بگذارد يعني رو به قبله بكند، كل مخلوقات خداوندي به وي طلب آمرزش ميكنند و هر وقتي كه خون قرباني را به زمين جاري كرد خداوند متعال عوض هر قطره خون آن «10» فرشته وكيل ميكند كه براي آن تا روز قيامت طلب آمرزش كنند و هر وقتي كه گوشت قرباني را تكه تكه كند گويا اينكه در مقابل هر لقمه گوشت، بنده اي از اولاد اسماعيل عليه السلام را آزاد كرده است.

از چند نوع حيوان قرباني كردن جائز است:

از سه نوع حيوان ميتوان براي قرباني استفاده كرد: 1- شتر 2- گاو، گاوميش 3- گوسفند، بز. نر و ماده اينها بر صحت قرباني شدن هيچ گونه تأثيري ندارد ولي در شتر و گاو نوع ماده آن افضل است و در گوسفند نر آن برتر از ماده است. گوسفند و بز براي يك نفر كافي است گرچه بزرگ و چاق باشد اما گاو گاوميش و شتر براي يك نفر تا هفت نفر كفايت ميكند.

آيا ذبح كردن قرباني در روز اول يا روزهاي دوم و سوم فرقي دارند:

بله. بنا به گفته پيامبر اكرم صلي الله عليه و سلم، ايام ذبح قرباني سه روز است و پر ثواب ترين آن، روز اول قرباني است. ذبح قرباني در روز اول فضيلت بيشتري دارد نسبت به روز دوم و روز دوم نيز نسبت به روز سوم از فضيلت بيشتري برخوردار است. در اين سه روز از زمان طلوع فجر روز دهم تا غروب روز سوم عيد ميتوان ذبح انجام داد.

زمان قرباني كردن:

در مكاني كه نماز عيد اقامه نميشود، از زمان طلوع فجر دهم ذي الحجه و در مكاني كه نماز عيد اقامه ميشود بعد از اقامه نماز عيد قربان شروع ميشود.
توجه: در جائيكه نماز عيد خوانده ميشود قبل از نماز عيد ذبح قرباني جائز نميباشد. چنانچه كسي قبل از خواندن نماز عيد قرباني خود را ذبح کند باید قربانی خود را اعاده نماید.

ذبح قرباني به چه كسي واجب ميگردد:

به هر شخص مسلمان (زن و مرد) ساكن در شهر و روستا كه داراي «20» مثقال طلا و يا «140» مثقال نقره و يا اموالي معادل قيمت يكي از آنها باشد ذبح قرباني واجب ميشود. البته مسكن، اثاثيه منزل و مايحتاج اصلي جزو اين اموال محسوب نميگردد. در مورد طلا و نقره، مستعمل و غير مستعمل بودن آنها فرقي با هم ندارند.

حكم گوشت قرباني:

هر شخصی که قربانی میکند میتواند گوشت قرباني را برای خودش نگه داشته و يا به كس ديگري صدقه نماید. اما افضل آن است كه گوشت قرباني به سه قسمت تقسيم نموده، يك سوم آن را صدقه دهد و يك سوم آن را به دوستان و خويشاوندان ضيافت دهد و يك سوم آن را ذخيره كند و اگر همه گوشت قرباني را صدقه داده و یا اينكه همه گوشت قرباني را ذخيره نماید، جائز میباشد. اما اگر شخص قرباني كننده، خانواده ای پر جمعیت داشته باشد، در اینصورت میتواند گوشت را صدقه نداده و در منزل خود براي مصرف اهل خانواده اش صرف نماید. اگر چنانچه گوشت قرباني نذري باشد مثلاً برخودش قرباني واجب نبوده است به علت نذر كردن بر خود واجب گردانيده باشد، در اینصورت نميتواند از آن گوشت براي خود و اهل خانواده اش صرف كند بلكه باید به اشخاص فقير صدقه دهد. فروختن گوشت قرباني كاملاً حرام است.

حيوان قرباني چه شرايطي بايد داشته باشد:

گوسفند و بز يكسال تمام داشته باشد و اگر گوسفندي شش ماه تمام و به هفت ماهگي داخل شده باشد اما از لحاظ جثه بگونه اي كه تشخيص آن در ميان گوسفندان يك ساله مشكل و يا نا ممكن باشد قرباني كردن آن نیز صحيح خواهد بود. در مورد گاو و گاوميش دو (2) سال تمام داشته و به سن سه سالگي داخل شده باشد. در مورد شتر پنج (5) سال تمام داشته و به شش سالگي داخل شده باشد.

پوست قرباني را چه بايد كرد:

پوست قرباني صدقه داده ميشود و يا از آن آلاتي مانند مشك، غربال يا فرش پوستي (يعني از پوست به عنوان فرش) و غيره در خانه مورد استفاده قرار ميگيرد. يا ميتوان آن را به چيزي كه باقي مانده و از آن استفاده ميشود تبديل نمود.

قربانی کردن مرغ یا خروس:

اگر شخصي بعلت ناتواني مالي نتواند حيواني بخرد ذبح کردن مرغ و خروس برای آن مكروه تحريمه میباشد.

آيا در ذبح گاو و شتر هفت نفر شريك شوند جائز است:

بله، در گاو و شتر اگر هفت نفر شريك شوند جائز است ولي بايد نيت و مقصد همه رضاي خدا باشد و سهم هر يك، از يك هفتم كمتر نباشد و اگر شركاء از هفت نفر هم كمتر باشد جائز است.

خوردن چند چيز از حيوان ذبح شده حرام است:

حَرامٌ مِنَ المَذْبُوحِ عَشْرٌ تَجَنَّبُوا
حَيَاءٌ وَ دُبُرٌ وَ المَرَارَةُ تَنَبَّهوا
وَ عَظْمٌ وَ نُخَاعُ الصُلْبِ وَ الدَّمِ مَثَانَة
وَ خُثَيً وَ الذَّكَرِ وَ الغُدَدِ يَا تَذَكَّرُوا.

از حيوان ذبح شده 10 چيز حرام است که از آن اجتناب كنيد
1ـ فرج يعني شرمگاه ماده. 2ـ دبر شرمگاه عقب حيوان كه به آن مقعد نيز ميگويند. 3ـ مرارة يعني كيسه ی صفراء. 4ـ استخوان. 5ـ نخاع و مغز ستون فقرات. 6ـ خون. 7ـ مثانه. 8ـ خايه يا بيضه. 9ـ ذكر يعني شرمگاه نر. 10ـ غده ها.

آيا ذبح گوسفند آبسته (باردار) جائز است:

اگر وقت ولادت نزديك باشد، ذبح آن مكروه است.

توضیح بیشتر:

حيوان مجنون و حيواني كه خلقتا شاخ نداشته باشد و همچنين حيواني كه دو بيضه آن بيرون آورده شده باشد را ميتوان به عنوان قرباني ذبح نمود اما در كتاب معتبر اهل سنت (هداية الشريف) آمده است كه: اگر مجنون بتواند علف بخورد ذبح آن براي قرباني جائز است اما اگر مجنون نتواند علف بخورد جائز نيست و در كتاب فتاوي قاضيخان يكي از كتب معتبر ديگر اهل سنت آمده است كه: اگر مجنون چاق باشد جائز است اما اگر لاغر باشد جائز نيست.

مآخذ: فتح باب العناية، برجندي، هداية الشريف، درة الناصحين و فضيلت دوازده ماه قمري.